آشنایی با پسته
پسته درخت کوچکی است که سرچشمهٔ آن خاورمیانه و آسیای میانه است. و در کشورهایی مانند ایران، سوریه، ترکمنستان و غرب افغانستان رشد میکند. این درخت میوه ای تولید میکند که خوراکی و بسیار لذیذ است. پسته واژهای فارسی است که از طریق زبان لاتین وارد زبانهای اروپایی شدهاست.
تولید پسته در ایران در سال ۲۰۱۷ میلادی، ۵۷۴٬۹۸۷ تن بوده که این کشور را در مقام نخست جهان، جای دادهاست. پس از ایران، ایالات متحده با تولید ۲۷۲٬۲۹۱ تن در جایگاه دوم و چین با تولید ۹۵٬۲۹۴ تن در جایگاه سوم قرار داشتهاند.
ارزش صادرات جهانی پسته برابر ۱٫۸۱ میلیارد دلار بوده که سهم آمریکا از آن ۸۴۲٫۷۵ میلیون دلار، سهم هونگ کونگ ۳۵۹٫۶۶ میلیون دلار و سهم ایران ۱۹۹٫۳۶ میلیون دلار (۱۱٪) بودهاست.
اقتصاد پسته
ایران و ایالات متحده آمریکا، دو کشور اصلی در زمینهٔ تولید و صادرات پسته در جهان بهشمار میروند. بهطوریکه حدود هفتاد تا هشتاد درصد تولید سالانه پسته در اختیار این دو کشور بودهاست.
در سال ۱۹۲۹ دانشمند گیاهشناسی آمریکایی ویلیام ای. وایتهوس برای جمعآوری بذرهای مناسب پسته به ایران مسافرت کرد. او پس از سه سال با یک کیسه تقریباً ۱۰ کیلویی از بذرهای به دقت انتخاب شده به آمریکا بازگشت. از آنجایی که درخت پسته ۷ الی ۱۰ سال طول میکشد تا کاملاً رشد کند وایتهوس نتایج تحقیق خود را چندین سال بعد متوجه شد. از بین تمام بذرهایی که وایتهوس انتخاب کرده بود تنها یک مورد قابل استفاده در خاک کالیفرنیا بود که او آن را «کرمان» نامید. بعدها دانشمندان این پسته کرمان را با پیوند زدن به پایههای قوی تر تقویت کردند.
نتایج تحقیقی که در سال ۲۰۲۰ منتشر شدهاست نشان میدهد، تقریباً نیمی از پسته توزیع شده در جهان در سال ۲۰۱۹ توسط ایالات متحده آمریکا تأمین شدهاست که دلیل آن افت تولید پسته در ایران به میزان ۷٪ بودهاست. دلایل این کاهش تولید تحریمهای تجاری ایالات متحده آمریکا علیه ایران، تغییرات آب و هوایی، و ضعف در مدیریت اقتصادی و آبیاری بودهاست.
شرکتهایی که هماکنون در حال فعالیت گسترده در این زمینه هستند در آینده یک رقیب جدی برای شرکتهای پستهٔ ایران خواهند بود. اسرائیل بیشترین مصرف سرانه پسته را به خود اختصاص دادهاست.
پسته در ایران
میزان تولید پسته در ایران سالانه حدود ۵۷۵ هزار تن است و تنها ۱۰ درصد از این محصول مصرف داخلی دارد و ۹۰ درصد دیگر صادراتی است. مصرف سالیانهٔ پسته برای هر خانوادهٔ ایرانی حدود ۲ کیلوگرم است. تولید و صادرات پسته ایرانی، سالانه در حدود ۱٫۴ تا ۱٫۷ میلیارد دلار برای ایران، درآمدزایی میکند.شهرستان بردسکن ، شهرستان مه ولات ، شهرستان خلیل آباد ، شهرستان دامغان ، شهرستان رفسنجان ، شهرستان زرند ، شهرستان سیرجان، شهرستان انار بوئین زهرا مراکز اصلی تولید پسته در ایران بهشمار میآیند و ۸۰ درصد پسته تولیدشده در ایران، از این مناطق بهدست میآید.
با اینکه پستهٔ ایران و آمریکا از یک نژاد هستند اما پستهٔ ایرانی طعم بهتری دارد. چیزی که بسیاری از توزیع کنندگان عمدهٔ اروپایی هم آن را تأیید میکنند. (بذر و نهال اولین پستههای کاشته شده در آمریکا از انواع پستههای ایرانی بودهاست که به خاطر تغییر خاک و آب و هوا طعم آن تغییر کردهاست) مثلاً پسته ترکیه از نژاد دیگری است.
صادرات پسته در جهان
در سال ۲۰۱۴ میلادی، ایران با صادر کردن بیش از ۱۹۱ هزار تن پسته بزرگترین صادرکننده این محصول در دنیا شناخته شد. ایالات متحدهٔ آمریکا نیز با صادر کردن حدود ۱۳۸ هزار تن پسته، به عنوان دومین صادرکنندهٔ پسته در جهان، در سال ۲۰۱۴ میلادی شناخته شد. سومین صادرکنندهٔ پسته در جهان ترکیه بود. ترکیه در سال ۲۰۱۴ توانست حدود ۳ هزار تن پسته را صادر نماید و به لحاظ صادرات پسته در مقام سوم جهان قرار گرفت.
صادرات پستهٔ ایران در سال ۱۳۸۹ معادل ۱۵۰ هزار تن بودهاست. یکی از برتریهای ایران در صادرات پسته موقعیت جغرافیایی این کشور است. با امکان آسان حمل و نقل، ایران راحتی میتواند بازار را از در کشورهایی مانند چین از آن خود کند.
آمریکا به منظور جلوگیری از ورود پستهٔ ایران به بازارهای خود، تعرفه ۲۴۱ درصدی بر پسته ایرانی مقرر کردهاست.
درخت پسته
پسته گیاهی است که از دیرباز در نقاط مختلف ایران کشت میشدهاست. و جنگلهای وحشی پسته در ناحیه شمال شرق ایران به ویژه مرز افغانستان و ترکمنستان وجود دارد و گمان میرود که درخت پسته حدود ۴–۳ هزار سال قبل در ایران اهلی شده و مورد کشت و کار قرار گرفتهاست.
درخت پسته عمر بسیار طولانی دارد و میتواند تا ۳۰۰ سال عمر کند. درختان پستهٔ کاشته شده، از حدود سال هفتم تا دهم پس از کاشت به محصول دهی قابل توجه و در سال بیستم به بالاترین میزان محصول دهی میرسند. این درخت برگ ریز است و میتواند تا ۱۰ متر رشد کند و بهطور میانگین ۵۰کیلوگرم محصول در یک دورهٔ دو ساله تولید کند. پسته گیاهی بیابانی و مقاوم است و میتواند خاکهای با شوری بالا و دماهای بین -۱۰ درجه در زمستان و +۴۸ درجه سانتی گراد در تابستان را تحمل کند. این درخت برای محصول دهی نیاز به تابستانهای گرم و خشک و خاک با زهکشی بالا دارد و در مناطق مرطوب یا سردسیر محصول دهی و رشد خوبی ندارد.
منبع: وبسایت ویکپدیا